Beethovens Christus am Ölberge

De muziekgeschiedenis gaat doorgaans zeer selectief te werk. Vaak worden composities onderbelicht omdat ze niet helemaal passen in een logische ontwikkelingslijn of omdat ze in de schaduw komen te staan van andere composities die als sleutelwerken worden aanzien. Nochtans gaat het daarbij geregeld over composities die in hun eigen tijd bijzonder succesvol waren.

Dit is het geval met Beethovens tweede symfonie en zijn oratorium Christus am Ölberge die op 5 April 1803 samen te Wenen in première gingen. De tweede symfonie staat nu duidelijk in de schaduw van de beroemdere, “baanbrekende” derde, maar destijds werd deze tweede symfonie uiteindelijk populairder dan vele van Beethovens latere werken, zeer tot diens ergernis overigens. Christus am Ölberge is atypisch, misschien niet zozeer omdat het Beethovens enige oratorium is, maar wellicht eerder omdat het qua lengte eigenlijk eerder een cantate is, omdat de belangrijkste momenten van het traditionele passieverhaal worden weggelaten, en omdat hier niet de grootse offerdaad van de ernstige, bezadigde Zoon van God, maar de twijfels en angsten van de mens Christus centraal staan.

Beide composities zijn het product van Beethovens typische creatieve werklust tijdens een behoorlijk turbulente periode van zijn leven: hij diende zich te verzoenen met het inzicht dat zijn beginnende doofheid alleen maar zou verergeren, hij kon zich steeds minder vinden in het imago van de dienende Klassieke componist en ontpopte zich steeds meer tot een eigengereide “Prins der Kunsten”, hij diende een compositorisch antwoord te bedenken op de groeiende populariteit te Wenen van Franse postrevolutionaire heroïsche muziek, en hij kreeg voor het eerst sinds zijn aankomst te Wenen zowat tien jaar eerder eindelijk de kans om dramatische vocale muziek te componeren.

Dit is niet Beethoven in een tussenfase, maar wel degelijk Beethoven op volle sterkte.