“De beste muziek voor Clavier”

  • 12 mei 2016 - 20:15

  • Nutshuis

  • Slider omn8  12.5.15   j   r   me hanta

Beschrijving

“De beste muziek voor Clavier”

Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788)
Sonate in F, Wq 55/2
Andante – Larghetto – Allegro assai

Franz Joseph Haydn (1732-1809)
Sonate in g, Hob XVI:44
Moderato – Allegretto

Carl Philipp Emanuel Bach
Rondo in a, Wq 56/5

Franz Joseph Haydn
Sonate E Dur Hob XVI:31
Moderato – Allegretto – Presto


Pauze


Wilhelm Friedemann Bach (1710-1784)
Sonate in F, Falck 6
Poco allegro – Minuetto & trio – Presto

Polonaise in c, Falck 12

Franz Joseph Haydn
Sonate in c, Hob XVI:20
Moderato – Andante con moto – Allegro


Jérôme Hantaï, fortepiano en clavichord


De beste muziek voor Clavier: met die vraag stond Haydn bij zijn boekhandelaar. Het werd een bundel sonates van Carl Philipp Emanuel Bach. “Ik |kon niet meer van mijn Clavier opstaan, voor ik ze allemaal had gespeeld”, schreef Haydn later. Hij bezat al Bachs methode “Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen” (1753); het tweede deel (1762) bevatte zes sonates. C.P.E. Bach genoot grote faam als klavierspeler en -pedagoog, en als initiator van de vroeg-klassieke sonate. De Sonate in F (Wq 55/2) en het Rondo in a (Wq 56/5) zijn afkomstig uit het eerste resp. tweede deel (1779-1780)

van zijn “Sechs Sammlungen von Sonaten, freien Fantasien und Rondos für Kenner und Liebhaber”. Het zijn typische voorbeelden van de “empfindsame” stijl, waarin de componist zijn gevoelens uitte in de muziek: een expressieve, vaak wat grillige stijl, met onverwachte wisselingen in tempo en dynamiek.

Het was vooral dit persoonlijke aspect, dat Joseph Haydn boeide. Haydn werkte in de beslotenheid van het hof te Esterháza en moest zich aanpassen aan de muzikale smaak van de vorst. Zo groot was de indruk die Bachs werken op de jeugdige componist maakten, dat diens muziek leidde tot een doorbraak in zijn artistieke ontwikkeling en een nieuwe uitwerking van traditionele vormen. Hij schreef: “Wer mich gründlich kennt, der muß finden, daß ich dem Emanuel sehr vieles verdanke, daß ich ihn verstanden und fleißig studiert habe”. Deze verandering van vorm en stijl is te horen in de drie vanavond gespeelde sonates. De Sonate in g (Hoboken XVI, 44) dateert van 1766 en staat met zijn sobere twee delen nog niet in de “empfindsame” stijl. In de Sonate in E (XVI, 31) en de Sonate in c (XVI, 20), beide uit 1771, is die stijl volop aanwezig. Hierin past Haydn voor het eerst de driedelige vorm toe, met tussen de snelle delen een bezonken andante of adagio. Zijn poging om zich zoals Bach op een meer persoonlijke manier in de muziek te uiten, werd echter niet gewaardeerd. Na kritiek van vorst Nikolaus voegde hij zich weer naar diens smaak. Pas na 1780 liet hij weer een meer persoonlijke expressie in zijn sonates toe, met een aantal meesterwerken als resultaat.

Bij Wilhelm Friedemann Bach zien wij een soortgelijke ontwikkeling. Eén van de negen klaviersonates, waarvan de meeste alleen in handschrift bewaard gebleven zijn, is de Sonate in F (Falck 6), geschreven in 1745. In dit vroege werk heeft de componist zich nog niet helemaal losgemaakt van zijn vader Johann Sebastian, met wie hij een zeer nauwe band had. Een meer persoonlijk karakter heeft de Polonaise in c, afkomstig uit een verzameling van twaalf, die met zijn expressieve stijl veel duidelijker onder invloed van de Empfindsamkeit staat.

Wat bedoelde Haydn met “Clavier”? Bij zijn vroege composities moeten wij denken aan klavecimbel en clavichord, bij zijn latere werk vooral aan de fortepiano. Voor de sonate in F van C.P.E. Bach ligt het clavichord voor de hand; dat geldt ook voor de sonate in F van W.F. Bach uit 1745, waarin wij nog duidelijk de stijl herkennen van zijn vader, die een groot liefhebber was van het clavichord. Het rondo van C.P.E. en de twee sonates in E en c van Haydn zijn ongetwijfeld geschreven voor de fortepiano, niet alleen op grond van de late datum van publicatie, maar ook omdat beide musici toen al volop de mogelijkheden van dit instrument verkenden - een duidelijker legato spel, een crescendo en decrescendo en, met behulp van twee pedalen, het bereiken van een echt “forte” en “piano”. Door zijn steviger klank bleek dit instrument het meest geschikt voor het concertpodium.


Uitvoerenden

Jérôme Hantaï, clavichord en fortepiano


Programma

Kaarten

€ 23,50 p.p.

Kaartverkoop alleen aan de zaal